Żywienie drogą przewodu pokarmowego jest bardziej fizjologiczną formą żywienia niż żywienie pozajelitowe. Pokarm wpływa troficznie na śluzówkę przewodu pokarmowego, stymuluje wydzielanie wielu enterohormonow i perystaltykę. Niejednokrotnie uważa się, że żywienie enteralne jest bezpieczniejsze niż żywienie dożylne. Jednak, tak jak każda metoda lecznicza czy diagnostyczna, żywienie enteralne zastosowane w niewłaściwy sposób może wywołać groźne dla życia i zdrowia powikłania.

Warunkiem powodzenia żywienia enteralnego jest zachowana drożność i perystaltyka przewodu pokarmowego poniżej podania pokarmu.

Droga podaży pokarmu jaką możemy wybrać może być (przez zgłębnik):

• doustna,
• doprzełykowa,
• dożołądkowa przez zgłębnik,
• dodwunastnicza,
• dojelitowe.

Sposoby wprowadzania zgłębnika:

• przez nos lub, rzadziej stosowana i mniej wygodna metoda, przez usta,
• oesophagostomia (chirurgicznie wytworzona przetoka odżywcza wprowadzająca zgłębnik do przełyku - bardzo rzadko stosowana),
• gastrostomia (chirurgicznie lub endoskopowo wytworzona przetoka odżywcza wprowadzająca zgłębnik do żołądka) ,
• duodenostomia i jejunostomia (chirurgicznie lub endoskopowo wytworzona przetoka odżywcza wprowadzająca zgłębnik do dwunastnicy lub jelita czczego).

Ważne jest, aby stosowane zgłębniki były wykonane z odpowiedniego materiału, który nie sztywnieje (nie powoduje przebicia ściany przewodu pokarmowego), nie powoduje odczynu zapalnego stykających się z nim tkanek. Obecnie najczęściej stosowanymi są zgłębniki silikonowe i poliuretanowe.

Pokarm może byś podawany przez zgłębnik:

• porcjami: (objętość porcji zależy od wieku chorego: od kilku lub kilkudziesięciu ml w okresie noworodkowo-wczesnoniemowlęcym do 300-500 ml u dorosłego). Ta metoda służy do żywienia dożołądkowego.
• przez wlew. Metoda stosowana zarówno w żywieniu dożołądkowym, jak i dojelitowym.

Rozpoczynając żywienie dożołądkowe, czy dojelitowe musimy sprawdzić tolerancję na podawane preparaty odżywcze i na sposób podaży. Żywienie dożołądkowe rozpoczynamy od podania 50% należnej objętości pokarmu, dochodząc po 2-3 dniach do 100%. W żywieniu dojelitowym maksymalna prędkość podaży pokarmu zależy od wieku i potrzeb chorego. Zarówno u starszego dziecka, jak i u dorosłego nie powinna one przekroczyć 125-150 ml/godz. Dochodzimy do niej w ciągu 4-5 dni. Oczywiście u mniejszych dzieci docelowa prędkość jest mniejsza i może wynosić kilkanaście lub kilkadziesiąt ml/godz.

Poza sposobem podaży ważny jest również właściwy dobór diety. Do wyboru mamy coraz więcej diet, których różnorodny skład umożliwia ich zastosowanie u chorych w rożnym wieku i z rożnymi problemami klinicznymi. Zaletami tzw. zbilansowanych diet przemysłowych są:

• standardowy skład, czyli odpowiednia, ściśle określona podaż wszystkich składników odżywczych,
• dobra biodostępność wszystkich składników,

skład:

• bezlaktozowe, bezglutenowe (chorzy z uszkodzeniem śluzówki jelita),
• wzbogacone w tłuszcze MCT (mukowiscydoza, niewydolność wątroby, znacznego stopnia -uszkodzenie śluzówki jelita),
• wzbogacone w glutaminę i/lub argininę (chorzy w stresie metabolicznym w oddziałach intensywnej terapii, gastroenterologii lub onkologii),
• wzbogacone w taurynę (ważne u noworodków i niemowląt),
• ubogoresztkowe lub bogatoresztkowe,
• modyfikacja składu zależna od jednostki chorobowej (np. diety dla chorych z niewydolnością nerek, niewydolnością oddechową, cukrzycą).
• łatwe w przygotowaniu,
• bezpieczne bakteriologicznie i chemicznie,
• mające małe właściwości alergizujące,
• osmolarność 250-400 mOsm/1,
• zróżnicowane smaki (ważne w przewlekłym żywieniu doustnym),
• odpowiednia wielkość opakowania (ważne w żywieniu dzieci).

Niebezpieczeństwa związane z żywieniem drogą przewodu pokarmowego to:

• niewłaściwy dobór diety, zarówno jakościowy, jak i ilościowy,
• nieprawidłowy sposób podaży (najczęściej zbyt szybki),
• powikłania mechaniczne (związane z wprowadzeniem zgłębnika), metaboliczne (przewodnienie, zaburzenia elektrolitowe, witaminowe, glikemii), infekcyjne (zakażenie diety, zachłystowe zapalenie płuc),
• nierozpoznanie powikłań żywienia enteralnego i/lub niewłaściwe postępowanie w przypadku ich wystąpienia.

Piśmiennictwo:

 1. Książyk J., "Żywienie dojelitowe - wybór diety", Pierwsze Warszawskie Forum Żywieniowe, wyd. Sekcja Gastroenterologii i Żywienia PTP, Warszawa 15-16.11.1996 r, 155-167.

 2. Łyszkowska M., Popińska K., Kierkuś J., Książyk J. "Leczenie żywieniowe w pediatrii", Terapia, 1995, 12, 23-28.

 3. Pawłowski W, "Wybór diety w żywieniu enteralnym dorosłego", Pierwsze Warszawskie Forum Żywieniowe, Warszawa, 15-16.11.1996 r., 154-155.